INTERSTATE AND INTERNATIONAL BORDERS OF INDIA
INTERSTATE AND INTERNATIONAL BORDERS OF INDIA भारत की अन्तर्राज्यीय एवं अन्तर्राष्ट्रीय सीमाएं
Table of Contents
INTERSTATE AND INTERNATIONAL BORDERS OF INDIA भारत की अन्तर्राज्यीय एवं अन्तर्राष्ट्रीय सीमाएं
भारत में वर्तमान में राज्य-28 एवं केन्द्रशासित-8 प्रदेश हैं।
क्षेत्रफल की दृष्टि से
सबसे बड़ा राज्य राजस्थान (3,42,239 वर्ग किमी.)
सबसे छोटा राज्य गोवा (3702 वर्ग किमी.)
जनसंख्या दृष्टि से
सबसे बड़ा राज्य उत्तरप्रदेश
सबसे छोटा राज्य सिक्किम
अण्डमान निकोबार
अण्डमान निकोबार (8249 वर्ग किमी.) देश का सबसे बड़ा केन्द्रशासित प्रदेश है।
लक्षद्वीप
लक्षद्वीप (32 वर्ग किमी.) देश का सबसे छोटा केन्द्रशासित प्रदेश है।
भारत की अन्तर्राष्ट्रीय सीमा पर स्थित राज्य
बांग्लादेश
बांग्लादेश (4096 किमी.) (1) प. बंगाल, (2) मेघालय, (3) मिजोरम, (4)त्रिपुरा, (5)असोम।
चीन
चीन (3917 किमी.) – (1)लद्दाख (केन्द्रशासित प्रदेश), (2) हिमाचल प्रदेश, (3) उत्तराखण्ड, (4)सिक्किम्, (5)अरूणाचल प्रदेश।
पाकिस्तान
पाकिस्तान (3310 किमी.) (1)गुजरात, (2) राजस्थान, (3) पंजाब, (4) जम्मू व कश्मीर (केन्द्रशासित प्रदेश),(5) लद्दाख (केन्द्रशासित प्रदेश)।
नेपाल
नेपाल (1752 किमी.) – (1)उत्तरप्रदेश, (2) बिहार, (3)पश्चिमी बंगाल, (4)सिक्किम,(5) उत्तराखण्ड।
म्यांमार
म्यांमार (1458 किमी.) – (1)अरूणाचल प्रदेश, (2) नागालैण्ड, (3)मिजोरम, (4)मणिपुर।
भूटान
भूटान (587 किमी) – (1)प. बंगाल, सिक्किम, (2)अरूणाचल प्रदेश, (3)असोम।
अफगानिस्तान
अफगानिस्तान (80 किमी) लद्दाख (पाक् अधिकृत जम्मू एवं कश्मीर)।
चीन, नेपाल, बंग्लादेश, पाकिस्तान को 5 भारतीय राज्य केन्द्रशासित प्रदेश भूटान, म्यांमार को 4 भारतीय राज्य व अफगानिस्तान को लद्दाख (पाक अधिकृत जम्मू-कश्मीर) केवल 1 राज्य छूता है।
INTERSTATE AND INTERNATIONAL BORDERS OF INDIA
भारत की सर्वाधिक लम्बी स्थली अन्तर्राष्ट्रीय सीमा
बंग्लादेश के साथ है।
भारत का सबसे बड़ा जिला
कच्छ, गुजरात (45652 वर्ग किमी) है।
भारत का सबसे छोटा जिला
माहे, पाण्डिचेरी (9 वर्ग किमी.) है।
भारत के केन्द्र शासित प्रदेश व उनकी राजधानी
अण्डमान निकोबार (8249 वर्ग किमी.) राजधानी-पोर्ट ब्लेयर
Dadra (दादरा) और Nagar Haveli (नगर हवेली) और दमन और दीव (491 वर्ग किमी. + 112 वर्ग किमी.) राजधानी दमन
दिल्ली (1490 वर्ग किमी.) राजधानी – नई दिल्ली
चण्डीगढ़ (114 वर्ग किमी.) राजधानी – चण्डीगढ़
लक्षद्वीप (32 वर्ग किमी.) राजधानी – करवत्ती
पुडुचेरी (492 वर्ग किमी.) राजधानी – पुडुचेरी
लद्दाख राजधानी – लेह
सेवन सिस्टर्स
पुर्वोत्तर भारत में 07 (सात) राज्य जिन्हें ‘सेवन सिस्टर्स कहा जाता है- 1. असोम, 2. अरूणाचल प्रदेश, 3. नागालैण्ड, 4. मेघालय, 5. मणिपुर,, 6. मिजोरम और 7. त्रिपुरा हैं।
भारत के सिक्किम और मेघालय दो ऐसे राज्य हैं जिनकी सीमा राज्यों में अलग-अलग एक-एक राज्य से लगती है।
जिनमें Meghalaya (मेघालय) की सीमा Assam (असोम) राज्य से व सिक्किम की सीमा West Bengal (पश्चिमी बंगाल) राज्य से लगती हैं
भारत के वे राज्य जिनकी सीमा न तो समुद्र से मिलती और न ही अन्य देशों से मिलती है।– (1) हरियाणा, (2)मध्यप्रदेश,(3)छत्तिसगढ़, (4)झारखण्ड, (5)तेलंगाना। व केन्द्रशासित प्रदेश में (6)दिल्ली, (7)चण्डीगढ़ व (8) दादर व नगर हवेली।
INTERSTATE AND INTERNATIONAL BORDERS OF INDIA
भारत की सीमाओं का विस्तार
भारत के स्थलीय सीमा (Terrestrial range) की लम्बाई
15200 किमी. है।
भारत के समुद्री तट की कुल लम्बाई
7516.6 किमी. है।
भारत की मुख्यभूमि की तटीय सीमा की लम्बाई
6100 किमी. है।
भारत की कुल स्थलीय और तटीय सीमा
22716.6 किमी. है।
भारत के समुद्रीय तटीय राज्य
भारत के समुद्रीय तटीय राज्य-9 हैं।
(01)गुजरात, (02)महाराष्ट्र, (03)गोवा, (04)कर्नाटक, (05)केरल, (06)तमिलनाडु, (07)आंध्रप्रदेश, (08)उड़ीसा एवं (09)पश्चिम बंगाल हैं।
तथा केन्द्रशासित प्रदेश में (01) पुदुचेरी, (02) दमन दीव, (03) अण्डमान-निकोबार एवं (04 )लक्षद्वीप हैं।
समुद्री तट रेखा पर स्थित राज्य-09
व केन्द्रशासित प्रदेश-04
भारत के तटीय राज्यों की सीमा
गुजरात 1600 किमी (सर्वाधिक)
गोआ – 101 किमी (न्यूनतम)
तटिय केन्द्रशासित प्रदेश की सीमा
अण्डमान निकोबार द्वीप 1962 किमी (सर्वाधिक)
दमन एवं दीव – 42 किमी (न्यूनतम)
INTERSTATE AND INTERNATIONAL BORDERS OF INDIA
प्रमुख चैनल/जलडमरूमध्य
ग्रेट चैनल – इंदिरा प्वांइट-इंडोनेशिया।
10 चैनल – लघु अण्डमान-कार निकोबार
9 चैनल – मिनिकॉय-लक्षद्वीप
8 चैनल – मालदीव-मिनिकॉय
आदम ब्रिज – तमिलनाडु एवं श्रीलंका के मध्य
Duncan Pass (डंकन पास)- दक्षिणी अण्डमान(South Andaman) एवं लघु अंडमान के मध्य।
कोको स्टेट – यह कोको द्वीप व अण्डमान के मध्य।
रामेश्वरम् – पम्बन द्वीप पर स्थित
मरकत द्वीप – अण्डमान निकोबार द्वीप समूह
पॉण्डिचेरी पुटुबेरी – पुदुचेरी (तमिलनाडु) + कराइकल (तमिलनाडु) + यनम (आंध्र प्रदेश) + माहे(केरल)।
INTERSTATE AND INTERNATIONAL BORDERS OF INDIA
Read More
यह भी पढे़:- शिवाजी
यह भी पढे़:- राव चंद्रसेन
यह भी पढे़:- महाराणा सांगा
यह भी पढे़:- महाराणा कुम्भा
यह भी पढे़:- महाराणा प्रताप
यह भी पढे़:- हम्मीर देव चौहान (1282-1301 ई.)
यह भी पढे़:- बावड़ी
यह भी पढे़:- प्रकाश
यह भी पढे़:- पृष्ठ तनाव और श्यानता
यह भी पढे़:- सामान्य विज्ञान अध्ययन
यह भी पढे़:- ऊष्मा
यह भी पढे़:- उत्प्लावकता एवं आर्किमिडीज नियम
यह भी पढे़:- बल और गति
यह भी पढे़:- विद्युत का दैनिक जीवन में उपयोग
INTERSTATE AND INTERNATIONAL BORDERS OF INDIA
यह भी पढे़:- विद्युत चुम्बकीय प्रेरण
यह भी पढे़:- बिजली
यह भी पढे़:- मूल राशियाँ एवं मात्रक
यह भी पढे़:- नाडौल के चौहान
यह भी पढे़:- आमेर का कच्छवाहा राजवंश
यह भी पढे़:- भीनमाल (जालौर) के प्रतिहार
यह भी पढे़:- मण्डौर के प्रतिहार
यह भी पढे़:- गुर्जर प्रतिहार वंश
यह भी पढे़:- अलवर की रियासत
यह भी पढे़:- भरतपुर राज्य का जाट वंश
यह भी पढे़:- राजस्थान में प्राचीन सभ्यताओं के पुरातात्विक स्थल
यह भी पढे़:- सिरोही के चौहान
यह भी पढे़:- रणथम्भौर के चौहान
यह भी पढे़:- पृथ्वीराज तृतीय (पृथ्वीराज चौहान)
यह भी पढे़:- राजस्थान में चौहानों का इतिहास
यह भी पढे़:- जालौर के चौहान
यह भी पढे़:- राजस्थान में चौहानों का इतिहास-2
यह भी पढे़:- बापा रावल
यह भी पढे़:- राजस्थान की प्राचीन सभ्यता के स्थल
यह भी पढे़:- हाड़ौती के चौहान
INTERSTATE AND INTERNATIONAL BORDERS OF INDIA
यह भी पढे़:- राजस्थान में संग्रहालय
यह भी पढे़:- राजस्थान के किले
यह भी पढे़:- बावड़ी झील एवं बाग
यह भी पढे़:- राजस्थान का सामान्य ज्ञान
यह भी पढे़:- राजस्थान का इतिहास
यह भी पढे़:- वैदिक साहित्य
यह भी पढे़:- सिन्धु घाटी सभ्यता
यह भी पढे़:- वैदिक सभ्यता
यह भी पढे़:- सिन्धु घाटी सभ्यता के प्रमुख पुरास्थल
यह भी पढे़:- भारत में नोबेल पुरस्कार विजेता
INTERSTATE AND INTERNATIONAL BORDERS OF INDIA